Het lijkt erop dat iedereen zou moeten streven naar zelfverbetering. Er zijn echter gevallen waarin het verlangen om in alles de beste te zijn verandert in zelfkastijding.
De term "perfectionisme", die is afgeleid van het Franse perfectie - perfectie, verscheen relatief recent, in de 19e eeuw. Tegenwoordig opereren psychologen juist in die gevallen waarin het niet gaat om een weldoener (de wens om beter te worden), maar om pathologische zelfkastijding voor elke fout.
Dit is inderdaad een serieus persoonlijkheidsprobleem, wanneer een persoon geen tinten ziet, maar de wereld in zwart en wit verdeelt: perfect of helemaal niet. Als gevolg hiervan hebben perfectionisten meer kans dan anderen om zich in stressvolle situaties te bevinden en zelfs vatbaar voor zelfmoord op basis van hun falen. De minste kritiek, de publieke opinie die niet samenvalt met het standpunt van een perfectionist, wordt beschouwd als een persoonlijke belediging.
Psychologen zijn geneigd te geloven dat de perfectionist meestal wordt gevormd in gezinnen waar vanaf de vroege kinderjaren zeer hoge eisen worden gesteld. Op school lijdt zo'n kind aan het "excellent-studentensyndroom". Maar in een overgangsperiode kan hij ofwel volledig uit de controle van zijn ouders raken, of het verlangen naar het ideaal zal worden verergerd.
Een volwassen perfectionist heeft de neiging harde eisen te stellen, niet alleen aan zichzelf, maar aan iedereen om hem heen. Hij zal familieleden martelen met verveling, en als hij een baas is geworden, dan werknemers, en absolute perfectie van hen eist. Perfectionisten zijn zelden gelukkig omdat ze niet weten hoe ze van simpele dingen moeten genieten.
