Psychologen definiëren altruïsme als een moreel principe dat voorschrijft om acties uit te voeren die gericht zijn op het verkrijgen van voordelen of het bevredigen van de belangen van anderen, zonder enige externe beloning te verwachten. En de helden van de beroemde Sovjet-cartoon leggen het principe van altruïsme in twee woorden uit - "gratis - dat wil zeggen, gratis!"
Er zijn verschillende varianten van altruïsme. Dit is bijvoorbeeld de liefde van ouders voor kinderen. Soms wordt ze bewonderd, soms afgekeurd, maar toch is het een feit: ouders kunnen alles voor hun kinderen doen. Veel wetenschappers verklaren dit soort gedrag echter niet alleen door altruïsme. Dit omvat de instincten van ouders om hun genotype koste wat kost te behouden. Vergelijkbaar altruïsme komt veel voor bij dieren. Het vrouwtje kan dus haar leven opofferen om het nageslacht te beschermen.
Vreemden helpen wordt als het meest nobel beschouwd. Het kan zowel anonieme donaties aan wees- en weeshuizen zijn als donatie van bloeddonaties. Natuurlijk hebben wetenschappers ook hier een egoïstisch motief gevonden voor menselijke desinteresse: wanneer iemand vreemden helpt, neemt zijn angstniveau af en stijgt zijn zelfrespect. Altruïsme in relatie tot vreemden kan in de samenleving zijn en als een verplichte actie. Zo is het gebruikelijk om ouderen voor te laten in de bus, is het gebruikelijk om de deur voor een gehandicapte persoon vast te houden, is het gebruikelijk om een verdwaald kind naar een politieman te brengen. Dergelijke acties kunnen zelfs onbewust worden uitgevoerd.
Er is een theorie dat altruïsme inherent is aan mensen op genetisch niveau. Wetenschappers voerden een experiment uit op ratten, de essentie was dat de knaagdieren hun medemens pijn moesten doen: toen ze voedsel vonden, schrok de rat die apart zat. Sommige ratten weigerden onmiddellijk het aas te nemen, de meeste dieren grepen voedsel, wendden zich af van de patiënt en de rest schonk geen aandacht aan de rat onder invloed van de stroming. Later werd een soortgelijk experiment op mensen uitgevoerd (natuurlijk deed de "lijder" alleen alsof hij stuiptrekkende was van de afscheiding). In beide gevallen was de verhouding tussen altruïsten, conformisten en egoïsten ongeveer gelijk: 1: 3: 1.
In tegenstelling tot altruïsme is het gebruikelijk om egoïsme te stellen - gedrag bepaald door het eigen voordeel. Wetenschappers en filosofen hebben lang gedebatteerd of deze concepten als antoniemen moeten worden beschouwd, omdat ze soms zeer nauw met elkaar verweven zijn. In ieder geval zijn zowel de altruïst als de egoïst blij als hun goede daden worden gewaardeerd.
