"Het is onmogelijk om in de samenleving te leven en vrij te zijn van de samenleving" - het is moeilijk om te argumenteren met deze uitspraak van V. Lenin, zelfs in de moderne samenleving, die het idee van "individuele vrijheid" verheerlijkt. Zelfs de meest onafhankelijke persoon maakt deel uit van bepaalde sociale groepen en ervaart hun invloed.
Sociale banden van een moderne persoon zijn talrijk en divers, maar niet iedereen met wie een persoon vertrouwd is, beïnvloedt hem met zijn mening. Zo'n kans bestaat alleen voor degenen die psychologen referentiepersonen noemen - degenen die belangrijk zijn voor een bepaalde persoonlijkheid.
Referentiepersoon en groep
Voor een kleuter zijn referentiepersonen ouders, voor een jongere leerling - leraren, voor een tiener - leeftijdsgenoten. De kring van referentiepersonen van een volwassene is diverser, het omvat collega's, bazen en vele andere mensen. In elke sociale groep, vooral een informele, heeft de leider de grootste referentie voor zijn leden.
Niet elke kennis is een referentiepersoon. Aan de andere kant wordt niet alleen de persoon met wie de persoon vertrouwd is en direct communiceert. Dit kan een politicus, een religieuze leider, een beroemde kunstenaar of zelfs een al lang overleden schrijver of filosoof zijn.
Naast de referentiepersonen zijn er ook referentiegroepen, die voor het individu de norm zijn voor gedrag, beoordelingen en andere normen. In dit geval is echt behorend tot de referentiegroep optioneel. Het volstaat om de held van JB Moliere's komedie "Bourgeois in the Nobility" te herinneren: deze man is geen edelman, wat hem er niet van weerhoudt zich in alles te laten leiden door de levensstijl van de edelen.
Groepsinvloed
Hoe sterk de invloed van de referentiegroep ook is, ook de invloed van de groep waartoe iemand werkelijk behoort - al is het niet uit eigen vrije wil - is onvermijdelijk.
De relatie van een individu met een groep komt in drie versies voor: conformisme, negativisme en non-conformisme.
Conformiteit, of onderwerping aan een groep, kan intern of extern zijn. In het eerste geval deelt en keurt de persoon oprecht de mening van de groep goed, in het tweede geval gehoorzaamt hij de meerderheid uit noodzaak en is hij het er niet mee eens.
Negativisme is jezelf tegenover een groep stellen. Tegelijkertijd kun je jezelf oprecht als een onafhankelijk persoon beschouwen, en uiterlijk ziet dergelijk gedrag er onafhankelijk uit. Maar in werkelijkheid is negativisme ook afhankelijkheid van de groep, alleen met een minteken. Zo'n persoon zal "in principe" geen boek lezen van een populaire schrijver, dat "iedereen leest", en zelfs als hij dat doet, zal hij het nooit hardop prijzen, zelfs als hij het boek leuk vindt. Met andere woorden, hij blijkt ook niet vrij te zijn van de mening van de groep.
Ware onafhankelijkheid is geen negativisme, maar non-conformisme: een persoon is kritisch over de mening van de groep en accepteert deze al dan niet, afhankelijk van zijn eigen houding.
De mate van conformiteit van gedrag wordt bepaald door vele factoren. In een traditionele samenleving, waar de rol van autoriteiten groot is, was de conformiteit hoog. In elke samenleving zijn adolescenten zeer gelijkvormig aan hun leeftijdsgenoten. Individuele persoonlijkheidskenmerken zijn ook belangrijk, evenals de mate waarin een persoon zich identificeert met een bepaalde groep. Hoe hoger de cohesie van de groep, hoe meer uitgesproken de conformiteit van het gedrag onder de leden.
